طبقه نرم ساختمان طبقه نرم پدیدهای است كه با برداشتن تیغهها و دیوارهای یك طبقه از یك ساختمان به وجود میآید كه این طبقه در مقابل طبقات بالایی، دارای یكنواختی، نظم و تكرار دیوارها نیست. این امر موجب میشود كه طبقه مذكور در مقابل بارهای جانبی به عنوان ضعیفترین طبقه، كمترین مقاومت را داشته و عملكردی ضعیف از خود نشان دهد. به عبارت دیگر ساختمان با طبقه نرم، به ساختمانهایی اتلاق میگردد که طبقات پایینی آنها سختی بسیار کمتری از طبقات بالایی آنها داشته باشند. این ساختمانها به دلیل داشتن تعداد زیادی دهانه آزاد در طبقات پایینی، در برابر زلزله بسیار آسیب پذیر هستند.دلیل ساخت تعداد زیاد دهانه آزاد در طبقات پایینی معمولاً ایجاد فضای مناسب برای پارکینگ اتومبیلها و یا ایجاد کاربریهای تجاری (چیزی که در ساختمانهای بنایی زلزله بم مشهود بود) و یا در مواردی این موضوع به دلیل پنجرههای بزرگ در طبقه پایین ایجاد میشود. چنین ساختمانهایی بیشتر در مقابل نیروهای جانبی آسیب پذیر خواهند بود. زمانی که طبقه پایینی تخریب میشود، طبقات بالایی بصورت ساندویچی برر روی آن میریزند و سقفها بر روی هم قرار گرفته که باعث له شدن ساکنین زیر بار سقف میشود. طبقات نرم باید حداقل ۸۰% مقاومت طبقات بالایی خود را داشته باشند. که البته این مقدار برابر است با ۶۰% مقاومت لازم برای ساختمانهای جدید. استاندارد ۲۸۰۰ زلزله ایران، نامنظمی سختی جانبی را در دسته نامنظمی در ارتفاع قرار داده و آن ¬را چنین توصیف مینماید. طبق این استاندارد، طبقه نرم به طبقهای گفته میشود که سختی جانبی در طبقهی مذکور از ۷۰ درصد سختی جانبی طبقه روی خود کمتر باشد. همچنین در طبقهای که سختی جانبی آن از ۸۰ درصد متوسط سختی سه طبقه روی خود کمتر باشد را طبقه نرم مینامد. علت فرو ریزش بسیاری از ساختمانها در هنگام زلزله با بررسی تاثیر طبقه نرم در ساختمان میتوان فرو ریزش بسیاری از ساختمانها در هنگام زلزله را به وضعیتی مرتبط دانست که در آن اعضای مهاربندی (نظیر دیوارهای برشی، بادبندها و …) در برخی طبقات حذف شده¬ باشند. علت این حذف عمدتاً برآورده ساختن نیازهای معماری است. در این شرایط طبقه مذکور در برابر نیروهای جانبی تضعیف شده و نوعی از نامنظمی را در ساختمان ایجاد میکند که به نامنظمی سختی جانبی شناخته میشود. دلایل ایجاد طبقه نرم ۱. معمولاً طبقه نرم در طبقه همکف ساختمانهای تجاری اتفاق میافتد که ارتفاع ستون ها را بیشتر در نظر میگیرند.( ارتفاع زیادتر یک طبقه نسبت به دیگر طبقات). ۲. وجود بازشوهای زیاد و بزرگ در طبقه همکف میتواند باعث ایجاد طبقه نرم شود. ۳. گاهی هم در طبقات میانی، به دلیل کاهش سختی جانبی سیستم باربر، طبقه نرم در طبقه همکف اتفاق نمیافتد.( عدم مقاومت المانهای باربر جانبی در طبقات). آیا مقاومسازی ساختمانهای با طبقه نرم در برابر زلزله، راه حل کارآمدیست؟ مقاومت و سختی جانبی از عوامل کلیدی در مقامسازی ساختمانها دربرابر زلزله هستند.در ساختمانهای با طبقه نرم اعضای باربر جانبی یا از اول طراحی و اجرا نشدهاند و یا کافی نیستند. اولین قدم برای مقاومسازی ساختمانهای با طبقه نرم، آنالیز سازه برای مشخص کردن بهترین راه مقاومسازی است. مهندسین سازه باید فاکتورهای متعددی را برای تشخیص بهترین راه مقاومسازی در نظر بگیرند. نه تنها باید مطمئن شوند که سازه به میزان لازم مقاومسازی شده است بلکه باید کمترین تاثیر را در بهرهبرداری سازه داشته باشد. مقاومسازی ساختمانها به معنای ضد زلزله کردن آنها نیست بلکه تنها امن کردن این ساختمانهاست. یعنی پس از زلزله سازه پابرجا باقی بماند و امنیت جانی ساکنین مهیا شود. حال ممکن است ساختمان دیگر امکان بهرهبرداری نداشته باشد. با این وجود یک ساختمان مقاومسازی شده مطمئناً استانداردهای یک ساختمان طراحی شده برای زلزله را نخواهد داشت. ضمن اینکه مقاومسازی نیاز به صرف وقت و هزینه زیادی دارد و در کشوری که روی کمربند زلزله واقع شده و ۸۰ درصد بناهای آن در برابر زلزله مقاوم نیستند، نمیتواند در کوتاه مدت عملی گردد. از طرف دیگر، ما در کشوری زندگی میکنیم که از یک پیشینه تاریخی کهن برخوردار است و مقاومسازی نیازمند تخریب این بافت تاریخی و کهن است و در حقیقت بناهای ارزشمند بسیاری در آن نهفته است. توجه به این نکته جدی که آموزش همگانی مقابله با زمین لرزه هم زمانی کارایی دارد که زلزله در حالت بیداری افراد اتفاق بیفتد تا آنان بتوانند از آموختههایشان استفاده کنند. اگر زلزله در هنگام خواب افراد اتفاق بیفتد (مانند زمین لرزه بم ) این آموختهها هیچگونه اثری در نجات انسان نخواهند داشت. بررسی شواهد مربوط به زمین لرزهها نشان میدهد، افرادی که در زیر آوار مدفون شده و از بین رفتهاند، بر اثر ضربه مستقیم آوار یا تحت فشار قرار گرفتن زیر آوار جان خود را از دست دادهاند و بارها شاهد این مورد بودهایم که یک میز کوچک یا یک چهارچوب درب و یا بسیاری از این موارد باعث نجات جان انسانها شده است.
|